Ιστορικές Πηγές της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής

Η έλλειψη γραπτών καταλοίπων της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής είχε, για αιώνες, δημιουργήσει την πεποίθηση ότι η Μουσική δεν ήταν ένα ιδιαίτερα ανεπτυγμένο κεφάλαιο της τέχνης της Αρχαίας Ελλάδας. Σταδιακά ωστόσο οι γνώσεις μας για τον ρόλο και την θέση της στην αρχαία Ελλάδα εμπλουτίστηκαν χάρη στην συστηματική έρευνα, γιατί πραγματικά σε όλες τις φιλολογικές πηγές υπάρχει πλήθος άμεσων και έμμεσων αναφορών.

Από την Λυρική Ποίηση αντλούμε πάρα πολλές πληροφορίες για τα μουσικά όργανα ενώ από τα ιστορικά κείμενα μαθαίνουμε πολλά για επώνυμους μουσικούς και το έργο τους. Καταλυτικής σημασίας είναι η σωζόμενη εικονογραφία και οι αντίστοιχες πηγές (αγγεία, ψηφιδωτά, ανάγλυφα, τοιχογραφίες, νομίσματα και αγάλματα) που μας δίνουν πληροφορίες για τα μουσικά όργανα και την εξέλιξή τους από την αρχαϊκή περίοδο έως τους ρωμαϊκούς χρόνους.

Ειδικότερα η σχολαστικότητα και η εμμονή στη λεπτομέρεια πολλών αγγειογράφων έχει διασώσει την μορφή πολλών μουσικών οργάνων, για τα οποία θα είχαμε πλήρη άγνοια αφού ελάχιστα είναι τα στοιχεία μουσικών οργάνων που έχουν αποκαλυφθεί από ανασκαφές. Ουσιαστικά έχουν διασωθεί κυρίως αυλοί και σπανιότερα άλλα όργανα, ή έστω μέρη μουσικών οργάνων, όπως λ.χ. οι λύρες.

Οι μελετητές χρησιμοποιούν επίσης την βυζαντινή και την παραδοσιακή μας μουσική ως πηγή πληροφόρησης, αφού με ασφάλεια έχουν εξακριβωθεί περισσότερο ή λιγότερο έντονα στοιχεία που έχουν “επιβιώσει”. Οι πολυτιμότερες και ουσιαστικότερες όμως πηγές για την Αρχαιοελληνική Μουσική είναι κάποιες σωζόμενες παρτιτούρες αλλά και κάποια σωζόμενα εγχειρίδια και πραγματείες «περί Αρμονικής», όπως οι πραγματείες του Αριστόξενου του Ταραντίνου – ο επιφανέστερος ίσως μουσικός του 4ου π.Χ. αιώνα – με τίτλο «Αρμονικά» και «Ρυθμικά στοιχεία».

Τα σωζόμενα έργα

Οι σωζόμενες “παρτιτούρες” ή ακριβέστερα “μουσικά κείμενα” είναι τόσο λίγα και αποσπασματικού χαρακτήρα (χειρόγραφα σε παπύρους, επιγραφές σε λίθινες επιφάνειες κ.α.) ώστε δεν μπορούν δυστυχώς να αποτυπώσουν, παρά στο ελάχιστο, το μεγαλείο και τον πλούτο της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, απόλυτης έκφρασης του μέτρου και της αρμονίας που χαρακτήριζε τον Ελληνικό Πολιτισμό.

Συνολικά τα αρχαία μουσικά «κείμενα» που διασώζονται είναι μόλις 61 στον αριθμό. Αν εξαιρέσουμε την “στήλη του Σείκιλου”, κανένα από τα μουσικά αυτά κείμενα δεν είναι πλήρες.

“Η στήλη του Σείκιλου” είναι το μόνο πλήρως σωζόμενο μουσικό κείμενο της αρχαιότητας. Πρόκειται ουσιαστικά για ένα μικρό κίονα που χρονολογείται στον 2ο μ.Χ. αιώνα. Το ποίημα που διασώζεται – χαραγμένο πάνω στον κιονίσκο – είναι ένα μικρό ποίημα που σχολιάζει το νόημα της ζωής, εγκωμιάζοντας ειδικότερα την ευζωία. Πρόκειται για μια σύνθεση πάρα πολύ μικρή, απλά ενδεικτική και τίποτε παραπάνω, της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής. Η μοναδικότητά της ωστόσο την καθιστά πολύτιμη. Η στήλη αυτή εκτίθεται στο Μουσείο της Κοπεγχάγης.

Οι δύο μεγάλοι “Δελφικοί Ύμνοι” είναι το σημαντικότερο σωζόμενο κατάλοιπο από την αρχαία μας παράδοση. Χαραγμένοι σε στήλες που βρίσκονταν στον Θησαυρό των Αθηναίων στους Δελφούς, οι επιγραφές αυτές μας διασώζουν τα σημαντικότερα αποσπάσματα Αρχαίας Μουσικής. Οι ύμνοι αυτοί είχαν παρουσιαστεί στο πλαίσιο των Πυθίων το 128 π.Χ. Οι στήλες με τις επιγραφές αυτών των δύο ύμνων εκτίθενται στο Μουσείο των Δελφών.

Ο Λύραυλος παρουσιάζει τα σωζόμενα αυτά κείμενα, είτε μόνα τους, είτε με νεώτερες συνθέσεις βασιζόμενες επάνω σε αυτά, ανάλογα με το είδος της εκδήλωσης, συναυλίας, σεμιναρίου, κλπ., πάντοτε με αυθεντικά ανακατασκευασμένα μουσικά όργανα.